مناطق سنگنوردی خراسان رضوی

مناطق سنگنوردی خراسان رضوی با وجود رشته کوه‌های بینالود، جغتای و هزار مسجد، بسیار گسترده و متعدد است. این ناحیه با تنوع جنس سنگ‌ها، کوه‌های سربه فلک کشیده و دیواره‌های بلندی دارد. به همین دلیل هم، جایگاه ویژه‌ای را در میان سنگنوردان و دیواره‌نوردان کسب کرده است.

وجود قله ملکوه که شهرت خود را به واسطه شمایل ظاهری با علم‌کوه یافته، اهمیت و جایگاه این استان را بیش از پیش نمایان می‌سازد. سنگنوردان و دیواره‌نوردان کشور، قله ملکوه را به عنوان علم‌کوه خراسان می‌شناسند.

بسیاری از علاقمندان کشور سالانه برای تمرینات دیواره نوردی به این استان سفر می‌کنند. سنگنوردان و دیواره‌نوردان استان برای برنامه‌های تمرینی حضور در علم‌کوه، صعود از دیواره ملکوه را برای این مهم انتخاب می‌کنند. این دیواره، در جبهه شمالی ملکوه قرار گرفته است.

کجا سنگنوردی کنم؟ شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد. اگر اهل خراسان رضوی هستید و یا قرار است به زودی به این استان سفر کنید و دلتان می‌خواهد تمرینات سنگنوردی را نیز امتحان کنید، حتما این مقاله را بخوانید. در این مقاله سعی داریم تا تمامی مناطق سنگنوردی موجود در خراسان رضوی را به شما معرفی کنیم. اگر نیازمند آشنایی بیشتر با هر یک از این مناطق و دریافت کروکی مسیرهای سنگنوردی خراسان رضوی هستید اینجا کلیک کنید.

جغرافیای طبیعی خراسان رضوی

پیش از آنکه مناطق سنگنوردی استان را به شما معرفی کنیم، ناگزیر باید با جغرافیای طبیعی خراسان رضوی آشنا شویم. بدانیم که کوه‌های استان در کدام مناطق وجود دارد و جنس سنگ‌های آن چیست؟

این استان به عنوان بخشی از فلات ایران بر روی کمربند چین‌خورده آلپ-هیمالیا قرار گرفته است. خراسان رضوی، همانند سایر خشکی‌های کره زمین در طول دوران‌های زمین‌شناسی پیوسته دست‌خوش تغییرات فراوانی بود. در اثر حرکات کوه‌زایی و یا خشک‌سالی و ایجاد بیابان‌ها، بارها تغییر شکل داد. گاهی نیز از زیرآب بیرون آمده و زمانی در زیر دریاها مدفون شده است.

قدیمی‌ترین سنگ‌های شناخته شده استان مربوط به رسوبات نهان زیستی (پرکامبرین) است. رسوبات دوران دیرینه‌زیستی (پالئوزوئیک) نیز به صورت اندک و پراکنده در بخش‌هایی از استان دیده می‌شود. آهک‌های ژوراسیک موجود در کوه‌های مزدوران، در زیر دشت به صورت تاقدیس ظاهر شدند. منابع عظیم گاز سرخس، در این پهنه، جای دارد.

ناهمواری‌های استان براثر حرکات کوه‌زایی اواخر ترشیاری به وجود آمدند. حدود یک میلیون سال قبل تحت تاثیر عوامل فرسایشی قرار گرفت و شکل امروزی را پیدا کرد. وجود فشارهای زیاد بر پوسته زمین در خراسان رضوی، شکستگی‌ها و گسل‌های متعددی را ایجاد کرده است.

کوه‌های خراسان رضوی

ناهمواری‌های خراسان رضوی را می‌توان از نظر ظاهری به دو دسته نواحی کوهستانی و سرزمین‌های هموار تقسیم کرد.

نواحی کوهستانی شمالی: شامل کوه‌های هزار مسجد، بینالود و جغتای است.

نواحی کوهستانی میانی و جنوبی نیز شامل: کوه‌های چهل تن، جام و کوه‌های هم‌مرز با خراسان جنوبی است.

رشته کوه هزار مسجد

این رشته کوه با ارتفاع حدود 3040 متر در امتداد شمال غرب به جنوب شرق استان قرار دارد. هزار مسجد به واسطه داشتن ستون‌های مرتفع که از دور شبیه به مناره‌ می‌باشد، به این نام نهاده شد. عمده بخش شمالی استان را کوه‌های هزارمسجد دربرگرفته است.

هزارمسجد تا سرخس ادامه یافته و از ارتفاع آن کاسته می‌شود. چین‌خوردگی‌های هزار مسجد از نوع ژورایی است. به همین دلیل هم شباهت زیادی به زاگرس دارد. این رشته کوه، در حوضه‌ای رسوبی عمیق و در اثر فرایندهای کوه‌زایی آلپ ــ هیمالیا شکل گرفت.

شکل اصلی این ناهمواری، تاقدیس و ناودیس منظم و متوالی است. وجود رودخانه‌های دایمی در تغییر شکل ناهمواری‌های آن موثر بود. اشکال گوناگون فرسایشی را همچون تنگ، دره‌های عرضی و طولی و ناودیس معلق به وجود آورد.

از جمله ناودیس‌های معلق این ناحیه، می‌توان به قله هزارمسجد اشاره کرد. از ویژگی‌های هزار مسجد وجود درز، شکاف و حفره‌های انحلالی فراوان است. این ناهمواری‌ها در سازندهای آهکی دوران دوم زمین‌شناسی، ایجاد شده است.

رشته کوه بینالود

این رشته کوه در امتداد البرز شرقی قرار گرفته است. بینالود به معنی کوهی است که بین دو دشت قرار گرفته و آن‌ها را از هم جدا می‌کند. افراد محلی به آن بینالوت یا بنلی نیز می‌گویند.

بینالود، از شمال شرقی به دشت مشهد و از جنوب غربی به دشت نیشابور محدود می‌شود. رشته کوه بینالود به دنبال برخورد صفحات ایران و توران در حاشیه شمال شرقی فلات ایران شکل گرفت.

توده اصلی بینالود گرانیت می‌باشد. علاوه بر آن انواع سنگ‌های رسوبی و دگرگونی در آن دیده می‌شود. بلندترین نقطه موجود در رشته کوه بینالود، بانام قله شیرباد شناخته می‌شود. در منابع مختلف، ارتفاع این قله را حدود 3300 تا 3320 متر برآورد کرده‌اند.

سنگ و نوع اقلیم دامنه‌های شمالی بینالود شکل و جنس متفاوتی دارد. شبکه متراکمی از آب‌های جاری گسترش یافته که نتیجه آن شکل‌گیری دره‌های عمیق است. در پای‌کوه‌های شمالی و جنوبی بینالود مخروط افکنه‌ها، سطوح فرسایشی تراکمی با آبرفت‌ها را به وجود آورده است.

رشته کوه جغتای

این رشته کوه به مانند سدی، دشت جوین را از سبزوار جدا کرده است. سنگ‌های رسوبی و آذرین در پیدایش آن سهم زیادی داشت. برخی نام آن را برگرفته از نام جغتای نواده چنگیز می‌دانند. برخی نیز جُغَتای را مرکب از دو کلمه جُغَ به معنای آبنوس (نوعی چوب) و اتای به معنی پرتاب‌کردن دانسته‌اند.
برخی این ناحیه کوهستانی را با نام جغتای چهل تن می‌شناسند. بسیاری علت نام‌گذاری آن را اعتکاف چهل عارف در این ارتفاعات می‌دانند.

کوه‌های میانی: از مشهد به سوی جنوب استان به طور محسوس از گسترش وحجم ارتفاعات کاسته می‌شود.

این کوه‌ها به سمت شرق به دو شاخه تقسیم می‌شود. شاخه شمالی آن شامل کوه‌های چهل تن و جام بوده و شهر تربت حیدریه را در خود جای داده است. شاخه جنوبی به کوه‌های باخرز پیوسته و تا داخل خاک افغانستان امتداد می‌یابد.

مهم‌ترین ارتفاع بخش غربی کوه‌های میانی، کوه سرخ با ارتفاع حدود ٣٠٠٠ متر است. کوه سرخ به دلیل سرخی خاکش به این نام مشهور شد. رنگ سرخ منطقه، ناشی از ترکیب آهن با آب و اکسیژن است. این ناهمواری از سنگ‌های رسوبی و آذرین تشکیل شده و تعدادی گسل این سنگ‌ها را بریده و باعث تغییر شکل آن شد.

کوه‌های جنوبی: این کوه ها از کویر بجستان آغاز و در امتداد مرز خراسان جنوبی گسترش می‌یابد.

این بخش نسبت به کوه‌های میانی از پهنا و ارتفاع کمتری برخوردار می‌باشد. خشکی هوا و تغییرات مداوم دما، فرسایش شدید فیزیکی و تخریب سنگ‌ها را به همراه دارد.

بلندترین نقطه این کوه، سیاه کوه در جنوب شهر کاخک است که بیش از 2800 متر ارتفاع دارد. سیاه کوه به دلیل رنگ سیاهش به این نام نهاده شد. این رنگ سیاه ناشی از کانی‌های سیلیکاتی تیره و ترکیبات آهن‌دار می‌باشد.

آشنایی با مناطق سنگنوردی خراسان رضوی

معرفی مناطق سنگنوردی خراسان رضوی کاری بسیار دشوار است. زیرا در اقصی نقاط استان و به صورت پراکنده، سایت‌های مختلفی توسط سنگنوردان استان و کشور ایجاد شده است. به صورت مختصر در این مقاله شما را به بخشی از این مناطق سنگنوردی ایران آشنا خواهیم کرد.

از بخش شمالی خراسان رضوی و کوه‌های هزار مسجد آغاز می‌کنیم. در این ناحیه به واسطه صعب‌العبور بودن مناطق و دوری از مرکز استان، تعداد سایت‌های سنگنوردی کمتر است. از جمله مناطق سنگنوردی خراسان رضوی در بخش شمالی، می‌توان به سایت سنگنوردی امام‌باد، قزلق و اندرخ اشاره کرد.

منطقه سنگنوردی امام باد در شهرستان قوچان و جاده ترانزیتی باجگیران قرار دارد. قزلق نیز از مناطق سنگنوردی خراسان رضوی است که سال‌ها پیش توسط سنگنوردان استان ایجاد شد. این سایت سنگنوردی در جاده کلات و در نزدیکی تونل و روستای قزلق قرار دارد.

شاید بتوان منطقه سنگنوردی اندرخ را یکی از تکمیل‌ترین مناطق سنگنوردی ایران دانست. این ناحیه در 33کیلومتری شمال شهر مشهد قرار دارد و دارای مسیرهای سنگنوردی متعددی است. درجه سختی صعود مسیرهای موجود در این منطقه از 5.10 تا 5.12 می‌باشد. ارتفاع برخی از مسیرهای موجود تا بیش از 200متر می‌رسد.

مناطق سنگنوردی مشهد

نزدیک‌ترین سایت سنگنوردی مشهد منطقه‌ای تحت عنوان سایت سنگنوردی سنگ‌سیاه است. سنگ‌سیاه، یکی از مناطق سنگنوردی خراسان رضوی است که بیشتر برای تمرینات کار باطناب و تکنیک‌های SRT مورد توجه می‌باشد. می‌توان گفت همه روزه، تعدادی از سنگنوردان، دره‌نوردان و غارنوردان استان در این منطقه مشغول تمرین هستند.

از دیگر مناطق سنگنوردی مشهد می‌توان به سایت سنگنوردی چالیدره واقع در طرقبه اشاره کرد. سایت سنگنوردی کوهسنگی نیز در وسط شهر قرار دارد. این مجموعه ورزشی درست در وسط پارک کوهسنگی مشهد قرار گرفته است. البته باید گفت که فعالیت در منطقه سنگنوردی کوهسنگی بنابه دلایلی از سال‌های قبل، ممنوع شد. فعالیت در سایت سنگنوردی چالیدره نیز در سال جاری 1401 توسط محیط زیست ممنوع شده است. علت ممنوعیت تمرینات سنگنوردی را عدم ایمنی لازم اعلام کرده‌اند.

مناطق سنگنوردی رشته کوه بینالود

از نواحی سنگنوردی موجود در رشته کوه بینالود می‌توان به سایت‌های سنگنوردی چناران اشاره کرد. شهرستان چناران را می‌توان پایتخت سنگنوردی و دیواره نوردی در میان مناطق سنگنوردی خراسان رضوی دانست. مجموعه‌ سایت‌های سنگنوردی چناران، یکی از زیباترین و کامل‌ترین مناطق سنگنوردی ایران به حساب می‌آیند. وجود دیواره‌های بلند تا ارتفاع 350متری و وجود مسیرهای مختلف اسپرتی از ویژگی‌های این منطقه است.

از جمله مناطق سنگنوردی موجود در این ناحیه می‌توان به موارد فوق اشاره کرد: سایت سنگنوردی اخلمد – موقعیت ناصر – موقعیت خوشدل یا دیواره قبله – سایت سنگنوردی چکاوک – دره کندر – تخت اخلمد – دیواره کمرچاه – دیواره سفید

مناطق سنگنوردی خراسان رضوی به اینجا ختم نمی‌شود. در بسیاری از شهرستان‌های این استان مناطق و سایت‌های سنگنوردی وجود دارد. بسیاری از مناطق و سایت های سنگنوردی خراسان رضوی با هزینه شخصی ورزشکاران و سنگنوردان استان ایجاد شده است. این سایت‌ها با توجه به محدودیت‌های مالی و همچنین تعداد اندک ورزشکاران بومی این رشته، کمتر رشد یافته و گاهی نیز از معرفی بازمانده‌اند.